Wonen in een ander land. Voor sommigen een droom en voor anderen werkelijkheid. Hoe is het om te emigreren en hoe is het om als vegetariër of vegan te leven in een ander land dan Nederland? Ik ga op zoek naar de verhalen van vrouwen die vega(n) eten en besloten de stap te wagen om in het buitenland te gaan wonen. Wat is hun verhaal?
Kickboksen in Peru
Vandaag de professionele kickbokser en vegetariër Lisanne die op ontdekking ging in de jungle van Peru. Na twee jaar besluit ze van Nederland naar Peru te verhuizen. Waarom Peru? En wat doet ze allemaal daar? Lees haar mooie verhaal.
Wie ben je en hoe ben je in Lima in Peru beland?
Ik ben Lisanne, geboren in Groningen en woonde de laatste jaren voor verhuizing naar Peru in Almere. Ik werkte als fulltime leerkracht basisonderwijs en was professioneel kickbokser. Na een stage van drie maanden in de jungle in Peru, genaamd Iquitos, wilde ik weer terug. In 2012 ben ik weer terug gegaan voor een stage van zes maanden.
Nu maak ik deel uit van de nationale selectie Muay Thai en vertegenwoordig ik Peru op verschillende kampioenschappen
Toen besloot ik dat ik meer wilde doen voor Iquitos. Ik ben in 2013 een eigen Stichting gestart om twee projecten te verwezenlijken: een kickboksproject en een leesproject. Vervolgens verhuisde ik in augustus 2014 om te starten met de projecten in Iquitos. Een paar maanden later trouwde ik met mijn man. De projecten verliepen goed verlopen en zijn afgerond in april 2016.
Daarna ben ik samen met mijn (Peruaanse) man verhuisd naar Lima, waar zijn familie woont. Nu maak ik deel uit van de nationale selectie Muay Thai en vertegenwoordig ik Peru op verschillende kampioenschappen. Mijn man is de trainer van de nationale selectie. Ik ben vegetarisch en zolang mijn man thuis eet doet hij met mij mee. Maar buiten de deur eet hij wel allerlei dierlijke producten.
Waarom ben je vegetarisch of veganistisch gaan eten?
Ik vond vlees nooit lekker maar at het omdat mijn ouders het mij als kind verplichtten. Vervolgens zag ik op mijn 15e een filmpje waarin een dier levend werd gevild voor zijn vacht en dat was toen voor mij de druppel. Ik ben naar de huiskamer gelopen en heb tegen mijn ouders gezegd dat ik weiger nog vlees en vis te eten. Sindsdien ben ik gestopt maar op mijn 19e ben ik toch begonnen met af en toe vis eten vanwege de eiwitten die mijn lichaam vraagt. Tot nu toe eet ik soms vis en eieren eet ik wel dagelijks gezien mijn sportieve achtergrond.
Hoe is het om als vegetariër in Lima te wonen?
In Lima is het best te doen, ze zijn hier wat meer open minded en er zijn aardig wat vegetarische en zelfs veganistische restaurants. Op de markten kun je ook heel veel plantaardige producten vinden die eiwitrijk zijn en geen toegevoegde kleurstoffen en smaakstoffen bevatten. Over het algemeen kook ik ook zelf omdat ik vanwege mijn prikkelbare darm goed in de gaten moet houden wat ik eet.
Wat restaurants betreft kan Nederland nog wel wat leren hiervan.
In Iquitos was het veel lastiger. Daar wisten veel mensen niet eens wat vegetarisch is en kon je buiten de deur ook geen vegetarische hapjes krijgen. Tenzij je een pizza bestelt en aangeeft welke ingrediënten je erop wilt. Daar werd er vaak ook raar naar gekeken als ik zei dat ik vegetarisch was. Ze boden alsnog altijd iets van vlees aan ook al zei ik dat ik dat niet eet. Vleesvervangers zijn ook niet te verkrijgen maar in mijn geval is dat niet zo erg want ik kan het toch niet eten. Vanwege mijn prikkelbare darm kan ik dat niet goed verteren.
Hoe reageren mensen binnen jouw woonplaats of land wanneer je vertelt dat je vegetariër ?
In Peru beginnen de mensen zich steeds bewuster te worden van goede en slechte voeding. Er zijn meerdere vegan restaurants, alhoewel die meestal buitenlandse eigenaren hebben, waar je gezond en lekker kunt eten. Er zijn ook vegetarische restaurants waar wel de Peruanen eigenaar van zijn en vaak zitten die restaurants tijdens lunchtijd hartstikke vol. Er worden ook bij bepaalde ziektes vegetarische diëten voorgeschreven door artsen hier. Ik weet alleen even niet bij welke ziektes dat zijn. Wat restaurants betreft kan Nederland nog wel wat leren hiervan.
De meeste mensen in Lima vragen waarom ik vegetariër ben en na uitleg begrijpen ze wel waarom ik dat ben. Vaak krijg je toch daarna nog de opmerking dat ze zelf het vlees niet zouden kunnen laten staan, want het is zo lekker. Maar ze zijn het er mee eens dat het niet erg gezond is. Mijn trainingsmaatjes maken vaak wel opmerkingen en grapjes dat ik vlees moet eten om meer energie te hebben tijdens de trainingen. Soms heb ik anemie (bloedarmoede. red) vanwege ijzertekort en dan is hun antwoord om nier van de koe te eten ondanks dat ze weten dat ik geen vlees eet.
4 uur sporten per dag als vegetariër met prikkelbaredarmsyndroom. Hoe doe je dat?
Omdat ik 4 uur per dag sport heb ik wel wat extra vitaminen en mineralen nodig. Als vegetariër of veganist is dat best te doen zolang je maar voeding eet wat ijzerrijk is. Bijvoorbeeld peulvruchten en bonen zijn dan erg belangrijk. Groenten zoals broccoli en spinazie en groene bladgroenten bevatten veel ijzer. Ook bepaald fruit kan je helpen bij de opname van ijzer uit bepaalde voeding. Maar wanneer je een prikkelbare darm hebt zit het helaas net wat anders in elkaar.
Peulvruchten en bonen veroorzaken gassen wat weer buikpijn veroorzaakt. Evenals broccoli en veel andere groenten en ook veel fruit vanwege alle suikers die fruit bevatten. Je kunt er natuurlijk voor kiezen om die buikpijn voor lief te nemen, wat ik regelmatig doe in de avonden. Maar wanneer je daarna moet kickboksen, wat een erg zware sport is en stoten en trappen tegen de buik ook vrij normaal is, dan kun je dat niet doen. Door dit probleem kan ik niet genoeg ijzer uit mijn voeding halen en als ik even niet oplet dan heb ik last van anemie en ben ik oververmoeid en wilt mijn lichaam niet goed mee werken.
Chinese natuurlijk supplementen
Om deze reden word ik geen veganist, ondanks dat ik het best zou willen. Ik moet – als ik in voorbereiding voor een wedstrijd ben- dagelijks vis eten, terwijl ik liever geen vis eet. Ik moet zeker vijf eieren per dag eten terwijl ik liever geen eieren eet. Als ik niet in wedstrijd voorbereiding ben, eet ik nooit vis en ook veel minder eieren, ondanks dat ik mij dan vermoeid voel. Sindskort ben ik met Chinese natuurlijke supplementen begonnen die mij helpen tegen de anemie en ervoor zorgt dat ik genoeg energie heb en mijn hemoglobine niet te laag is. Dat werkt gelukkig, anders zou ik over moeten gaan op vlees en dat weiger ik hoe dan ook.
Regelmatig trainen met buikpijn
Ondanks dat ik heel erg op mijn voeding let en alles zo goed mogelijk probeer te doen laten mijn darmen mij vaak genoeg in de steek. Regelmatig train ik met buikpijn en vaak heb ik ook wedstrijden terwijl ik buikpijn heb. Het is erg vervelend, maar het is niet anders, ik leef er al 10 jaar mee en heb ermee leren omgaan.
Wat kost het om als vegetariër of vegan gezond en gevarieerd te eten in Peru?
Gelukkig is voeding niet erg duur in Lima en verschillende delen van Peru. In Lima ben ik gemiddeld zeven euro per week kwijt aan groenten en aardappelen. Als ik iedere dag vis zou eten ook zo´n zeven euro per week. Vanwege mijn sport eet ik veel eieren wat zo´n zes euro per week kost. Alles in totaal komt neer op maximaal 30 euro per week, inclusief noten, quinoa, havermout en verschillende meelsoorten.
In Iquitos is het wel allemaal een stuk duurder behalve de vis en eieren dan. Iquitos is feitelijk een eiland en alles moet per vliegtuig of per boot komen. Veel groenten groeien niet in Iquitos dus komen ze uit andere delen van het land en vanwege het vervoer schieten de prijzen omhoog. Dan hebben wij het over Nederlandse prijzen, terwijl Iquitos de armste stad van heel Peru is. Er wordt daar dus over het algemeen ook geen groenten gegeten.
Wat vond je het moeilijkst van je emigratie? En wat vond je het leukst?
Het moeilijkste van mijn emigratie was, het aanpassen aan de langzame cultuur en onduidelijke informatie. In Nederland had ik mijn stichting in twee weken opgezet. Om de projecten te kunnen verwezenlijken moest ik ook een stichting hebben in Peru, waarvan ik hoopte het binnen drie weken voor elkaar te hebben. Dan hield ik zelfs nog rekening ermee dat het allemaal wat langer duurt.
Het kickboksproject was het grootste succes waarbij we meer dan 100 leerlingen hebben gehad.
Als je bij een bepaalde instantie informatie vraagt over benodigdheden om iets op te starten of aan te vragen dan krijg je maar de helft van de informatie. Vervolgens kom je terug met alles wat je is verteld dat je nodig hebt en dan blijkt dat er nog wat mist wat ze dus niet verteld hebben. Zo ben je weer een dag kwijt en de volgende keer blijkt er weer iets te missen. Wat je dus in één dag had kunnen doen, doe je nu drie dagen over. Dat was heel frustrerend. Uiteindelijk heeft het zes weken de tijd gekost om alles opgezet en draaiende te krijgen.
Girlpower: blijf van mijn lijf
Het leukst vond ik het werken met de kinderen. Het kickboksproject was het grootste succes waarbij we meer dan 100 leerlingen hebben gehad. Ik zag grote veranderingen in gedrag en zelfvertrouwen bij de kinderen, jongeren en vrouwen. Zij kregen vertrouwen in mij en mijn man (één van de trainers). Ze vertelden hun persoonlijke verhalen waardoor we steeds meer te weten kregen over de cultuur in Iquitos. Die cultuur is overigens heel anders dan de cultuur in Lima, ondanks dat het hetzelfde land is.
Een vrouw die eerst mishandeld werd door haar man werd na een tijdje trainen niet meer aangeraakt door hem. Hij werd zelfs bang voor haar en ging een rondje lopen als ze ruzie kregen.
Veel verhalen waren heel ellendig en triest, ze maken veel mee op jonge leeftijd maar dat zij zich zo goed voelden tijdens de trainingen deed mij goed. Veel kinderen stonden mijn man al een uur voor de training op te wachten en renden naar hem toe als hij aankwam. Ze bleven ook na hun training nog lang hangen omdat ze zich zo fijn voelden bij ons. Een vrouw die eerst mishandeld werd door haar man werd na een tijdje trainen niet meer aangeraakt door hem. Hij werd zelfs bang voor haar en ging een rondje lopen als ze ruzie kregen. Ze begon met een rechte rug te lopen en opgeheven hoofd en haar kleding veranderde en je zag haar stralen vol zelfvertrouwen. Prachtig was dat.
Ook nu heb ik het getroffen maar dan voor mijzelf persoonlijk. Ik mag Peru representeren op kampioenschappen en dankzij het behalen van medailles krijg ik een maandelijks loon van de Peruaanse regering. Ik kan leven van dit loon en hoef niet naast het sporten ook nog te werken. Ik kan mij voor 100% focussen op mijn trainingen. Dit is iets wat in Nederland nooit zou gebeuren aangezien de Nederlandse overheid deze sport niet subsidieert. Ik zou eigenlijk helemaal niks anders doen, ik ben zeer tevreden en ik denk dat alles wat gebeurt, slecht of goed, een les is.
Ben je van plan om ooit terug te gaan naar Nederland?
Ik heb altijd gezegd dat ik terug naar Nederland ga als ik kinderen heb die een basisschool leeftijd hebben bereikt. Nu kijk ik daar toch een beetje anders tegenaan, de stress in Nederland, die ook de kinderen ervaren, is niet goed voor onze gezondheid. De druk op de scholen voor leerkrachten en kinderen is ook niet goed voor de gezondheid. Als dit verder doorgaat wordt het alleen maar erger, ik weet waar ik over praat als leerkracht. Ik wil dus eigenlijk helemaal niet terug naar Nederland. Ik mis Nederland ook totaal niet. Mijn vrienden wel, maar het land niet, ondanks dat we in Nederland ook heel veel goede dingen hebben.
Wel zou ik graag nog in andere landen willen wonen en mijn man wilt dat ook dus ik zie ons met de tijd wel weer ergens anders wonen eigenlijk. Waar, dat weet ik nog niet maar wij blijven niet op een vaste plek.
Heeft het buitenland jouw blik op Nederland veranderd? Hoe kijk je nu naar Nederland?
Het onderwijs in Nederland is over het algemeen goed, ondanks dat de druk nu extreem hoog is. De orde in Nederland is ook wel fijn, alhoewel dat ook wel iets minder zou mogen. Maar het zorgt voor duidelijkheid.
Stress is niet goed voor ons maar alle 1000 regeltjes in Nederland veroorzaken stress
Het verkeer in Nederland is vrij rustig vergeleken met Lima, toch wel heerlijk om 120 op een snelweg te kunnen rijden, zeker als je hier maximaal 80 kunt en er geen snelwegen zijn. In Nederland komen de meeste mensen hun afspraken na en zijn zij op tijd, dat laat zien dat je elkaar ook respecteert, dat mis ik hier wel eens. In Iquitos miste ik de Nederlandse eerlijkheid en directheid heel erg. Daar is de cultuur echt gebaseerd op leugens en bedrog, gelukkig is dat in Lima niet zo erg.
Wat ik minder goed vind aan Nederland is dat er teveel van iedereen wordt verwacht. Alles moet en niks mag, je kunt niks afzeggen of even laten weten dat je wat rust moet hebben. We worden geautomatiseerd als een robot in Nederland en vergeten ons natuurlijke aard. Dat is zonde, we zijn mensen en hebben gevoelens en een lichaam dat reageert op wat wij doen en laten. Stress is niet goed voor ons maar alle 1000 regeltjes in Nederland veroorzaken stress. De belastingdienst veroorzaakt stress en alles instanties die achter je aan rennen omdat je iets moet betalen. In Nederland moet alles NU en kan het niet wat later en wordt er weinig begrip getoond voor problemen en weinig hulp geboden. We mogen wel wat meer solidariteit laten zien in Nederland.
Lisanne: “wil jij emigreren?”
Ik wil graag als tip meegeven dat je eerst een tijdje in een bepaald land moet verblijven om te weten of je daar ook echt wilt wonen. Dan heb ik het over een periode van minimaal zes maanden en dan ook echt aan het werk gaan. Ergens naartoe op vakantie is altijd leuk, maar zodra je in een land moet leven en werken is het vaak toch anders. Weet zeker dat het een plek is waar jij je thuis voelt. Besef ook dat er altijd cultuurverschillen zullen zijn, soms sta je er niet achter en soms kun je er wel begrip voor tonen, maar je kunt het niet veranderen.
Welke tips heb je voor andere vegetariërs en/of vegans aan wanneer ze naar Lima of Peru komen?
In Lima zijn er een heleboel restaurants en op heel veel plekken hebben ze ook vegetarische opties. Voor veganistisch eten moet je wel bij de speciale restaurants zijn. In de districten Miraflores en Barranco, die wat toeristischer zijn, kun je makkelijk restaurants vinden waar je vegan of vegetarisch kunt eten.
Vegetarische en vegan restaurants in Lima
De lekkerste restaurants zijn in Barranco:
- La pannateria op 1 blok loopafstand van de plaza en ´germinando vida´ dat 100% vegan serveert.
- In miraflores heb je een restaurant waar je zelf je salade kunt samenstellen maar ook vegan opties hebt op de menukaart, ik weet de naam niet maar dit is het adres: Berlin 536, Miraflores, Lima.
- In Iquitos is mijn favoriete restaurant: Bistro Amazonas aan de boulevard, waarvan de eigenaar Frans is en het eten ook echt Frans met echte Franse frietjes, gebakken door Peruanen. Is dan geen Peruaans eten maar het is echt heerlijk en je hebt heerlijke vegetarische opties.
